Talk to the hands! Wat betekent het handgebaar van Julian Assange?

Op 21 februari 2024 werd bekend dat Julian Assange* een laatste poging doet om uit handen te blijven van de Amerikaanse justitie. Ze willen hem berechten voor het lekken van geheime documenten. Bij het Britse Hooggerechtshof vecht de oprichter van WikiLeaks deze week het besluit aan dat hij niet in beroep mag tegen zijn uitlevering aan de Verenigde Staten.

 

Bij dit bericht werd in verschillende nieuwsmedia een foto uit 2019 geplaatst – een nauwelijks herkenbare, bleke, baardige Assange, die naast zijn gezicht een handgebaar maakt, terloops bijna, van twee ietwat gekromde, omhooggestoken vingers.

Maakt hij het V-teken?

Dat is maar de vraag. Volgens Wikipedia is ‘het V-teken een handgebaar waarbij men de wijsvinger en middelvinger tegelijk opsteekt in een V-vorm, terwijl de andere vingers worden gebogen. Het teken kan op meerdere manieren worden gebruikt, in zowel positieve als negatieve zin.’

Dankzij het feit dat Winston Churchill dit gebaar maakte, met de palm naar buiten, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, staat het teken in de Westerse wereld, in elk geval voor de wat oudere generaties, bekend als het Victory-teken. Overwinning. Of: Verzet. Of: Vrijheid. Of: Vrede.

Jongere generaties interpreteren het teken anders. Velen hebben in de klas geleerd dat het ‘grote boodschap’ betekent. Of simpelweg: twee. The Spice Girls gebruikten het als teken voor Girl Power in 1995. Sommigen kennen het vooral als plagerijtje op groepsfoto’s: als je het v-teken achter iemands hoofd maakt, geef je hem ezelsoren. Lachen.

Tegenwoordig wordt het gebaar vooral op informele portretfoto’s gemaakt – en dat is niet bedoeld als plagerijtje, maar als groet. Een vorm van ‘cheese zeggen’, of ‘kijken naar het vogeltje’. Een poseergewoonte, die in Japan groot is geworden, vooral dankzij een iconische Konica-reclame voor camera’s uit 1971, en die via andere Aziatische landen is uitgewaaierd over de rest van de wereld. Vooral op social-media is het v-teken, naast je hoofd, met de palm naar buiten, een kiekjesconventie geworden.

 

Konica-reclame met v-teken als groet, 1971

Heeft Assange dit gebaar willen maken? Het zou kunnen. Dan heeft hij het enkel als slordige groet bedoeld, want de handpalm hoort eigenlijk naar buiten gericht te zijn. Zijn handpalm is hier niet naar binnen gericht, en dus is het gebaar niet te lezen als een belediging. In sommige culturen is het met de palm naar binnen een obsceen teken (vergelijk het met ‘the finger’ of ‘the forks’).

 

                                               Meister von Iserlohn / 'Master of Iserlohn'Michellont007 at nl.wikipedia, Public domain, via Wikimedia Commons

Misschien verwijst Assange hier naar een Middeleeuws gebruik. In de iconografie van heiligenafbeeldingen in handschriften, op fresco’s, schilderijen en ramen werden vaak heiligen afgebeeld met een spreuklint (banderol) bij hun hoofd of hand. Op dat lint stonden in het gotisch schrift de woorden die de heilige bij leven placht te zeggen. En om aan te geven dat hij (of zij) tot ons spreekt, werd de hand van de heilige afgebeeld met twee gekromde vingers, zijwaarts, precies zoals Assange doet op bijgaande foto. Het spreuklint ontbreekt weliswaar op deze foto, maar waarschijnlijk vertrouwt Assange erop dat wij weten wat hij wil zeggen. Deze interpretatie suggereert dat Assange zichzelf ziet als martelaar van het vrije woord, en zo gek is dat niet, zijn precaire positie in aanmerking genomen. Hij riskeert 178 jaar gevangenschap als hij wordt uitgeleverd aan de VS. Geen wonder dat hij een veelzeggend gebaar wil maken.

Of is er nog een andere interpretatie mogelijk van dit gebaar? Peitho hoort het graag!

 

*Julian Assange is een Australisch journalist en internetactivist. Hij richtte WikiLeaks op in 2006. Als klokkenluider tegen misstanden in de politiek publiceerde hij miljoenen gehackte documenten over vele landen.